Glutenvrij in Himachal Pradesh, India

Ik ga op reis en neem mee: mijn dieetkaarten in tien vertalingen. This is my life. Algemene informatie over glutenvrij voedsel in India, en specifiek Himachal Pradesh.

Voedsel, wierook en afval. Een hels lawaai omdat iedereen constant op z’n toeter drukt. Love it it hate it, India verveelt niet. En India is zeker niet overal hetzelfde. Een groot onderdeel van de cultuur is de lokale keuken uitproberen. Wanneer je te maken hebt met een glutenvrij dieet wordt alles een beetje anders. Want wat moet ik eten in India? Zeker wanneer we naar het noorden gaan, waar zo veel brood wordt gegeten. Curry is vast een optie of zo? Hier mijn voorbereidingen en ervaringen terwijl ik probeer de cultuurshock te negeren!

Paradise, net buiten Old Manali

Dieetkaart

Om te kunnen communiceren met de mensen heb ik een dieetkaart uitgeprint van Celiactravel.com. Ik heb er nog een papiertje bij gemaakt met daarop de meest voorkomende melkproducten uit India die ik niet binnen wil krijgen. Bovenaan het lijstje staat ‘Nee’ in het Hindi. De dieetkaart is namelijk alleen maar gericht op glutenvrij voedsel en dat is maar de helft van het probleem.

Pro tip: vraag eventueel een local om de kaart te lezen en aanpassingen te maken die passen bij de regio. Denk aan bepaalde ingrediënten, kruiden en granen.

De basics

Tijdens ons eerste bezoek aan India brachten we veel tijd door in Manali, een stad gericht op toerisme. De restaurants hier hadden ook een menukaart die daardoor anders is. Tijdens ons tweede bezoek aan India ben ik gericht op zoek gegaan naar glutenvrije gerechten, sommige op plaatsen met discutabele hygiëne. Ons bezoek duurde niet al te lang, dus de informatie is basic.

Belangrijk is om geen broodproducten te eten, dus geen Paratha, Puri, naan, roti en chapati. Dit is allemaal gluten en off limits.

Hieronder een aantal opties waar ik goede ervaringen mee heb gehad:

Currie/gravy

Lekker breed begrip. Veel restaurants bieden verschillende soorten currie aan. Soms groente, alleen aardappel of vlees. Paratha, roti of rijst kun je er meestal zelf bij bestellen. Aangezien de eerste twee gluten zijn, is rijst de enige optie. Voor zover ik weet worden curries niet verdikt met tarwemeel, maar navragen kan geen kwaad. Wanneer je ook lactosevrij moet, is elke currie goed opletten: yoghurt, (curd) of kaas (paneer) is vaak een van de bestanddelen. Soms wordt er een papedum bij geserveerd, die soms mag en soms niet.

Aloo dum met witte rijst. Aardappels en ‘gravy’, wat soms curry betekent en soms echt een soort jus.

Dosa

Een soort pannenkoek gemaakt van linzen en rijstmeel. In theorie. Zelf heb ik hem alleen besteld bij restaurants waar men goed Engels sprak om te checken wat erin zat. Ik heb me laten vertellen dat dit vooral in het zuiden van India een goede optie is, maar heb het zelf zonder problemen verschillende keren gegeten in Kolkata.

De Dosa Masala. Hier met kikkererwt/kokosdip en linzensoep. Gevuld met aardapel, stukjes wortel en uitjes. Prijs: 89 roepie / €1,10.

Dal(h)

Een gerecht gemaakt van linzen. Samen met witte rijst een gezonde en vullende snack of kleine maaltijd. Dal Tadka is smaakvoller en kruidiger dan een gewone dal. Er zijn vaak verschillende soorten dal op de menukaart te vinden, met andere kruiden.

Chai & Lassi

Drankje die ik allebei heb vermeden vanwege mijn lactosevrije dieet. Chai betekent niets anders dan thee, maar dan wel met een hoop suiker en melk. Lassi is een yoghurtdrank. Ik heb dus geen idee hoe dit maakt. Beiden kun je per kopje kopen op straat of soms bestellen in restaurants.

Thali

All hail the Thali! Gezond en gigantische porties, vaak voor een bedrag van rond 100 roepie (€1,25). Dit maakt de Thali een van mijn favoriete maaltijden in India. Een portie rijst met een linzen-, aardappel en/of groentecurrie. Soms met een ‘salad’ wat niks anders is dan een plakje komkommer en een ’pickle’ een ongedefinieerd, gefermenteerd ‘iets’. Soms wordt er yoghurt bij geserveerd. Vaak komen er ook roti’s bij of een papedum, maar ik vroeg altijd alleen om rijst. Het is afhankelijk van de regio die je bezoekt hoe een Thali eruit ziet. Gewoon duidelijk aangeven wat je niet wilt en het gaat bijna altijd goed.

Thali bij een hotel-restaurant in Varanasi. Linzen, twee. Aardappelcurries, ‘salade’ en ‘pickle’. Prijs: 99 roepie / €1,25.

Biryani

In allerlei soorten en maten te bestellen. Eigenlijk gewoon een bord met heerlijk gekruide rijst + iets. Een ‘egg biryani’ is hoop rijst met in het midden een gekookt ei en een stuk aardappel verstopt. Wanneer je het met vlees besteld, verandert het ei in een stuk kip, schaap of buffalo.

Overal opties om fruit te kopen.

Andere opties

Vooral in Kalkutta heb ik een aantal stalletjes langs de weg gezien waar omelet verkocht wordt. Een grote hit bij de locals, en een relatief veilige optie.

Idly (kleine, dikke, gefermenteerde rijst pannekoekjes) heb ik ook een paar keer voorbij zien komen. Wel geprobeerd in Sri Lanka zonder problemen, maar niet in India.

Fruit: Aan de kant van de weg zijn vaak kleine stalletjes/winkeltjes te vinden waar fruit, noten en dergelijke staan uitgestald. Fruit kocht ik vaak om mee te ontbijten. Noten(repen) zijn uitstekend voedsel voor in de trein of bus, net zoals dadels, en ander gedroogd fruit. Gepofte rijst kan bij straatverkopers gehaald worden, vaak staan er andere ingrediënten bij om hem een snack samen te laten stellen.

Let op!

Een aantal ingrediënten uit de Indische keuken zijn potentieel gevaarlijk wanneer je glutenvrij moet. Dit gaat voornamelijk om voorverpakte dingen, zoals snacks, maar ook om kruiden

Hing/Asafoetida: een smaakvol poeder dat vaak door Indische gerechten heen zit. Het is een wat plakkerige substantie, en wordt vaak gemixt met bloem om het beter hanteerbaar te maken. Zit vaak in Masala kruidenmixen uit winkels, in papadum of zakjes met snacks. Gram/besan: kikkererwtmeel dat van nature glutenvrij is, wordt hier soms gemixt met maida. Puur glutenmeel. Er zijn een aantal momenten geweest dat ik me zonder goede reden een beetje ‘off’ voelde. Ik denk dat ik hier wat van binnen heb gekregen.

Glutenvrij in het noorden van India

Tijdens deze reis in India bezoeken we de volgende plaatsen: New Delhi, Amritsar, Mcleod Ganj en Manali. New Delhi (regio Delhi) en Amritsar (regio Punjab) bezoeken we kort. We reizen tussen deze plaatsen met de bus en trein. Mcleod Ganj en Manali zijn kleinere plaatsen in de provincie Himachal Pradesh. De meeste informatie over glutenvrij eten is gebaseerd op ons bezoek aan deze twee plaatsen.

Lees hier mijn post over lange reizen met de bus of trein.

De focus van onze maand reizen ligt dus meer op de noordwestelijke regio van India en dit heeft automatisch ook invloed op de maaltijden waaruit ik kan kiezen. Met de komst van de Britten in het koloniale tijdperk is tarwe een grotere rol gaan spelen in de bereiding van voedsel. Ik heb me laten vertellen dat sommige mensen nu weer meer inheemse Indische granen te gebruiken, zoals gierst. Maar dit gebeurt sporadisch en ik zie er weinig van terug.

Mcleod Ganj en Manali zijn stadjes die van oorsprong bezocht worden door mensen die zijn geïnteresseerd in yoga, Reiki of het boeddhisme. Dit is ook te zien aan het voedsel dat wordt aangeboden; hier en daar staat ‘vegan‘ en heel soms ook ‘gluten free’ op de gevel. Voor mij gunstig, want vegan betekent geen melkproducten en dat is de helft van mijn probleem. Dergelijke steden zoeken we ook bewust op om het iets makkelijker te maken voor mij met mijn diëten. Schande, schande, toeristisch voedsel. Maar ja.

Waar vegan food verkocht wordt, is glutenvrij voedsel waarschijnlijk makkelijker te vinden. In deze restaurants speelt men in op de behoeftes van toeristen en wordt misschien daarom iets beter nagedacht over de ingrediënten van het eten.

Gouden tempel in Amritsar met een eindeloze stoet pelgrims.

Ontbijt/lunch

Ik ontbijt vaak met een omelet met groente, soms met fruitsap of fruit (banaan, appel). In veel restaurants is een samengesteld ontbijt te bestellen dat met wat aanpassingen glutenvrij geserveerd kan worden. Bij dit soort menu’s staat altijd dat er brood bij geserveerd wordt, tot ik aangeef dat dit niet de bedoeling is. Een andere keuze is ’The Canadian breakfast’. Een ontbijt dat bestaat uit: twee gebakken eieren, brood, soms gebakken spek en gebakken aardappels. Lees hier een post met een voorbeeld over hoe en wat ik ontbijt in Manali.

Er zijn verschillende soorten ontbijtmenu’s beschikbaar, maar niet alles is even praktisch; het Indische ontbijt bestaat bijvoorbeeld uit een soort gevuld brood (chapati) met saus. Niet om te buigen naar een glutenvrij gerecht.

Meestal is het ook mogelijk om losse items te bestellen van de menukaart. Wanneer lactose geen probleem is, is een bakje yoghurt (wel de Indische variant die er anders uit ziet dan de Nederlandse) met fruit ook een prima keuze.

Gierst

Een pannenkoek van gierst (millet) is ook een optie in sommige gevallen. Deze pannenkoek heb ik tot nu toe alleen gezien in Mcleod Ganj en Dharamkot (een klein dorpje boven Mcleod Ganj). Meestal eet ik op tijd en ga ik de hele dag door op het zware ontbijt. Het is vaak prettig om voor tienen te ontbijten; Indiërs doen daar niet echt aan. Restaurants zijn vaak bijna leeg; wanneer je op tijd heen gaat ben je vaak de enige en krijg je de volle aandacht. Bovendien wordt er dan nog geen ander voedsel bereid in de keuken, wat weer prettig is met de kruisbesmetting.

Soms ontbijt ik vroeg, dan eten we soms ’s middags nog ergens een bord gebakken rijst samen. De porties zijn zo groot dat dit makkelijk door twee personen gegeten kan worden als snack tussendoor.

Als ik het ergens kan vinden eet ik ook nog wel een veganistisch/glutenvrij koekje of cakeje, maar dit is uitzonderlijk en blijft hoe dan ook een risico.

Manu tempel in Old Manali

Dinner

We eten vaak vroeg (bijna altijd omdat ik trek heb, haha!). Vegetarische curry of gebakken rijst kan bijna altijd. Een thali (een soort dienblad met rijst en verschillende sauzen) is soms ook mogelijk. De thali die ik bestelt heb had drie sauzen: zwarte kikkererwten, dal (linzen) en een yoghurtsaus, die ik laat staan. Verder wordt er bij een gewone thali ook roti geserveerd. Ik krijg een aangepaste versie van dit gerecht, maar vind het zelf wat veel van hetzelfde.

Protip: De dieetkaart is geschreven in een formele form van het Hindi. Voel je niet uitgelachen wanneer ze hem al grijnzend bekijken, mensen zijn er gewoon niet aan gewend hun taal zo te lezen.

Sommige Indische gerechten kunnen goed aangepast worden. Ik bestel graag iets met ’aloo’ (aardappel) of champignons omdat ik dat lekker vind. Gerechten met ‘paneer’ in de titel vermijd ik, want dit is een soort zachte kaas en dus niet voor mij.

Een salade is vaak ook een optie, zeker bij de iets duurdere restaurants. Het is verstandig om na te vragen of het met gefilterd water wordt gewassen, anders kan er maar zo een ongepland toiletbezoek in de planning staan. Meestal zoek ik iets uit op de kaart waarvan ik denk dat het wel kan en vraag ik daarna aan de bediening/kok of het een optie is. Wat ik eet is heel divers, want dat is het aanbod ook. Sommige restaurants zijn Indisch, anderen zijn meer gericht op de Italiaanse, Nepalese of juist Tibetaanse keuken (waarbij de laatste niet een handige keuze is als je glutenvrij bent helaas, veel deeg).

Ik heb ook sushi en Russische gerechten voorbij zien komen op de menukaart. In Manali wordt ook veel Israëlisch voedsel gemaakt, waarvan sommige gerechten ook glutenvrij zijn zoals Shashuka (eieren met gebakken groente en humus, ook uitstekend te eten zonder brood!). In kleinere dorpjes is vaak meer Indisch eten te vinden en zijn er minder buitenlandse opties.

Like

In dit land komt het woord ‘Nee’ niet vaak voor wanneer het om eten gaat. Indiërs zijn vaak flexibel wanneer het om de recepten gaat. Sommige sausen worden eerder bereid, maar veel eten wordt bereid wanneer het besteld wordt. Mensen zijn regelmatig geïnteresseerd en licht verbijsterd wanneer ze horen dat dit dieet medische noodzaak is. Het glutenvrije dieet is niet heel bekend in India. Soms hoor ik van een restauranteigenaar dat hij het eerder is tegengekomen. Eigenlijk is niemand onwillig om te helpen, hoe vreemd ze het dieet ook vinden!

Er zijn veel kleine winkeltjes waar snacks zijn te vinden. In India zijn ontzettend veel verschillende talen en dialecten, waardoor Indiërs onderling elkaar ook lang niet altijd begrijpen. Hindi en Engels zijn de talen waarin onderling gecommuniceerd wordt. Dus achterop de verpakking van snacks is vaak een Engelse vertaling van de ingrediënten te vinden.

Don’t like

Er is veel kans op kruisbesmetting; veel eten bestaat uit deeg, zoals roti’s (kleine platte broodjes die men bij curry eet). Dat maakt de keuken een hele onveilige plaats voor voedselbereiding. Ook is het heel erg de vraag of de kok zijn handen wast tussen de bereiding van verschillende gerechten door. Vaak zijn er ‘hulpjes’ in de keuken van een wat groter restaurant, die neemt de taak van roti’s maken misschien op zich.

Pro tip: Ook al staat er bij een restaurant ‘glutenvrije opties’, de bediening weet vaak niet wat dit inhoudt. De kok of eigenaar vrijwel altijd wel. Vraag bij twijfel altijd even na in de keuken of het dieet duidelijk is.

Indiërs zijn vaak ‘ready to please’. Zoals hierboven genoemd wordt ‘nee’ niet vaak gebruikt, ook niet wanneer dit wel zou moeten. Mensen kunnen prima zeggen dat ze iets begrijpen over je dieet, terwijl dit helemaal niet waar is. Waar je dan achter komt wanneer er gewoon brood geserveerd wordt op je gluten- en lactosevrije omelet. Daar sta je dan met het schaamrood op je kaken uit te leggen dat dit je toch echt doodziek maakt, zelfs dat kruimeltje dat er naast ligt en dat het broodje van het bord afhalen nu niet meer helpt. Oeps.

India

Over het algemeen is India niet direct heel eenvoudig om te reizen met een glutenvrij dieet, maar het is ook zeker niet onmogelijk. Afhankelijk van de plaats die je bezoekt, is er meer of minder keuze. Plekken waar meer toeristen komen zijn naar mijn idee makkelijker, maar zorgen er ook voor dat je minder authentiek Indisch eten binnen krijgt. Tijdens ons volgende bezoek aan India, proberen we hier meer van mee te krijgen.

Lees hier ook over mijn bezoek aan Noordoost India.

Gluten: 1x

Lactose: 1x